წელს შუა საუკუნეების ფილოსოფოსის, აბუ-ნასრ იბნ-მუხამმედ ალ-ფარაბის 1150 წლისთავი აღინიშნება

მიმ­დი­ნა­რე წელს იუ­ნეს­კოს ეგი­დით შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის აღ­მო­სავ­ლუ­რი ფი­ლო­სო­ფო­სის აბუ-ნასრ იბნ-მუ­ხამ­მედ ალ-ფა­რა­ბის 1150 წლის­თა­ვი აღი­ნიშ­ნე­ბა. ყა­ზა­ხე­თის­თვის ეს თა­რი­ღი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია, რად­გა­ნაც არის­ტო­ტე­ლეს და პლა­ტო­ნის მიმ­დე­ვა­რი, რო­მელ­მაც ძლი­ე­რი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნა აღ­მო­სავ­ლე­თი­სა და და­სავ­ლე­თის ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი სკო­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე, ალ-ფა­რა­ბი და­ი­ბა­და თა­ნა­მედ­რო­ვე ყა­ზა­ხე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე.

ფი­ლო­სო­ფო­სის სამ­შობ­ლო­ში იუ­ბი­ლე აღი­ნიშ­ნე­ბა სა­ხელ­მწი­ფო მას­შტა­ბით. ყა­ზა­ხე­თის რეს­პუბ­ლი­კის პრე­ზი­დენ­ტმა კას­სიმ-ჟო­მარტ ტო­კა­ევ­მა აღ­ნიშ­ნა თა­ნა­მედ­რო­ვე­ე­ბის მიერ ალ-ფა­რა­ბის მემ­კვიდ­რე­ო­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა, რომ­ლე­ბიც დღეს გან­სა­კუთ­რე­ბულ მნიშ­ვნე­ლო­ბას იძე­ნენ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ცნო­ბი­ე­რე­ბის მო­დერ­ნი­ზა­ცი­ის კონ­ტექ­სტში და ახალ­გაზ­რდო­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბის ორი­ენ­ტი­რე­ბის ფორ­მი­რე­ბი­სას.

წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­გეგ­მი­ლი იყო ფი­ლო­სო­ფო­სი­სად­მი მი­ძღვნი­ლი 500 მდე სხვა­დას­ხვა ღო­ნის­ძი­ე­ბის ჩა­ტა­რე­ბა, მათ შო­რის მრა­ვა­ლი სიმ­პო­ზი­უ­მი, სა­ერ­თა­შო­რი­სო კონ­ფე­რენ­ცი­ე­ბი და ა.შ. კო­რო­ნა­ვირუ­სის და კა­რან­ტი­ნის გამო ეს შეხ­ვედ­რე­ბი ტარ­დე­ბა ონ­ლა­ინ რე­ჟიმ­ში. მიმ­დი­ნა­რე წელს ასე­ვე გა­მო­ი­ცა ალ-ფა­რა­ბი­ზე მრა­ვა­ლი წიგ­ნი, ფილ­მი.

აღ­მო­სავ­ლე­თის გა­მო­ჩე­ნი­ლი მო­აზ­როვ­ნე აბუ ნასრ ალ-ფა­რა­ბი და­ი­ბა­და 870 წელს ქა­ლაქ ფა­რაბ­ში, რომ­ლე­საც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ოტ­რა­რი ეწო­და, რო­მე­ლიც მდე­ბა­რე­ობს იმ ად­გი­ლას სა­დაც მდი­ნა­რე არი­სი სირ­და­რი­ა­ში ჩა­ე­დი­ნე­ბა (რაც შე­ე­სა­ბა­მე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე ყა­ზა­ხე­თის ოტ­რა­რის რა­ი­ონს სამ­ხრეთ ყა­ზა­ხე­თის ოლქს). ის გა­მო­სუ­ლია თურ­ქთა პრი­ვი­ლე­გი­რე­ბუ­ლი ფე­ნი­დან, რა­ზეც მე­ტყვე­ლებს სი­ტყვა „თარ­ხა­ნი“, მისი სრუ­ლი სა­ხე­ლის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში: აბუ-ნა­სირ მუ­ხამ­მად იბნ-მუ­ხამ­მად იბნ-თარ­ხან იბნ-უზ­ლაგ ალ-ფა­რა­ბი ათ-თურ­ქი.

მეც­ნი­ე­რე­ბის სა­ფუძ­ვლებს აბუ ნას­რი გა­ეც­ნო ოტ­რარ­ში, სა­დაც ის 20 წლამ­დე ცხოვ­რობ­და, და ჰქონ­და შე­საძ­ლებ­ლო­ბა გაც­ნო­ბო­და ფი­ლო­სო­ფი­ურ და სა­მეც­ნი­ე­რო ნა­წარ­მო­ე­ბებს, ზოგი მეც­ნი­ე­რის აზ­რით, იმ დრო­ი­სათ­ვის უმ­დიდ­რეს ოტ­რა­რის ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში, მსოფ­ლი­ო­ში მე­ო­რე წიგ­ნე­ბი­სა და ხელ­ნა­წე­რე­ბის რი­ცხვით სა­ხელ­გან­თქმუ­ლი ალექ­სან­დრი­ის წიგნ­სა­ცა­ვის შემ­დეგ.

ცხოვ­რე­ბის მრა­ვა­ლი წელი მან გა­ა­ტა­რა ბაღ­დად­ში, გა­მო­ჩე­ნი­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბე­ბი­სა და მო­აზ­როვ­ნე­ე­ბის წრე­ებ­ში. კერ­ძოდ, ალ-ფა­რა­ბის ჰქონ­და შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ძა­ლი­ან ადრე გაც­ნო­ბო­და არის­ტო­ტე­ლეს, პლა­ტო­ნი­სა და სხვა ძვე­ლი ბერ­ძნუ­ლი ფი­ლო­სო­ფო­სე­ბის ნაშ­რო­მე­ბის დედ­ნებს და გახ­და აღ­მო­სავ­ლე­თის პე­რი­პა­ტე­ტიზ­მის ერთ-ერთი ფუ­ძემ­დე­ბე­ლი, რას­თან და­კავ­ში­რე­ბი­თაც, მან მი­ი­ღო მეტ­სა­ხე­ლი „მე­ო­რე მას­წავ­ლე­ბე­ლი“ არის­ტო­ტე­ლეს შემ­დეგ.

ალ-ფა­რა­ბი­სა და არის­ტო­ტე­ლეს ბევ­რი სა­ერ­თო აქვთ: ფარ­თო და მრა­ვალ­მხრი­ვი სა­მეც­ნი­ე­რო ინ­ტე­რე­სე­ბი, ყო­ფი­ე­რე­ბის და მას­ში ადა­მი­ა­ნის ად­გი­ლის ფი­ლო­სო­ფი­უ­რად გა­აზ­რე­ბა, სი­ახ­ლო­ვე „სა­ყო­ველ­თა­ოდ მიჩ­ნე­უ­ლი აზ­რი­სა“ და ხალ­ხის პრაქ­ტი­კულ ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი სიბ­რძნი­სად­მი. ალ-ფა­რა­ბიმ სა­კუ­თა­რი წვლი­ლი შე­ი­ტა­ნა ლო­გი­კის მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში, რო­მე­ლიც პირ­ვე­ლად ბერ­ძენ­მა წი­ნა­მორ­ბედ­მა შე­ი­მუ­შა­ვა.

• ალ-ფა­რა­ბის მემ­კვიდ­რე­ო­ბა

აბუ ნასრ ალ-ფა­რა­ბის ინ­ტე­რეს­თა შო­რის იყო ას­ტრო­ნო­მია, ლო­გი­კა, მუ­სი­კის თე­ო­რია, მა­თე­მა­ტი­კა, სო­ცი­ო­ლო­გია, ეთი­კა, მე­დი­ცი­ნა, ფსი­ქო­ლო­გია, ფი­ლო­სო­ფია და სა­მარ­თა­ლი. ალ-ფა­რა­ბი ნამ­ყო­ფი იყო ბუ­ხა­რა­ში, მერ­ვი­ში, ხო­რან­ში, ალექ­სან­დრი­ა­ში, კა­ი­რო­შო, და­მას­კო­ში, ბაღ­დად­ში, რა­მაც ხელი შე­უ­წყო მო­აზ­როვ­ნის მრა­ვალ­მხრივ გან­ვი­თა­რე­ბას და 70-მდე ენი­სა და დი­ა­ლექ­ტის და­უფ­ლე­ბას (თა­ვი­სუფ­ლად ფლობ­და თურ­ქულ, არა­ბულ, ბერ­ძნულ, სპარ­სულ ენებს, რა­ზეც მოწ­მობს მისი ნა­მუ­შევ­რე­ბი სხვა­დას­ხვა აღ­მო­სავ­ლურ დი­ა­ლექ­ტებ­ზე).

მან და­ტო­ვა მდი­და­რი სა­მეც­ნი­ე­რო მემ­კვიდ­რე­ო­ბა – და­ახ­ლო­ე­ბით 200 ტრაქ­ტა­ტი, რომ­ლე­ბიც მო­ი­ცა­ვენ ყვე­ლა­ზე გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ცოდ­ნის დარ­გებს. ალ-ფა­რა­ბიმ კო­მენ­ტა­რე­ბი და­წე­რა არის­ტო­ტე­ლეს ისე­თი ნაშ­რო­მე­ბი­სათ­ვის, რო­გო­რიც არის „კა­ტე­გო­რია“, „ჰერ­მე­ნევ­ტი­კა“, „სო­ფის­ტი­კა“, „რი­ტო­რი­კა“, „ლო­გი­კა“ და „პო­ე­ტი­კა“, ასე­ვე პორ­ფი­რი­ის „ფი­ლო­სო­ფი­ის შე­სავ­ლის­თვის“ და სხვა მო­აზ­როვ­ნე­ე­ბის.

ალ-ფა­რა­ბის ორი­გი­ნა­ლი ნაშ­რო­მე­ბი­დან ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლია „სიბ­რძნის მარ­გა­ლი­ტე­ბის“ ტრაქ­ტა­ტი, „კე­თილ­შო­ბი­ლუ­რი ქა­ლა­ქის მცხოვ­რებ­ლე­ბის შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის შე­სა­ხებ ტრაქ­ტა­ტი“, „ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი ტრაქ­ტა­ტე­ბი“ და „დიდი წიგ­ნი მუ­სი­კა­ზე“, რო­მელ­მაც მას ცნო­ბა­დო­ბა მო­უ­ტა­ნა შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ევ­რო­პა­ში.

„მეც­ნი­ე­რე­ბე­ბის კლა­სი­ფი­კა­ცი­ის შე­სა­ხებ“ ტრაქ­ტატ­ში ალ-ფა­რა­ბიმ მკაც­რი თან­მიმ­დევ­რო­ბით ჩა­მოთ­ვა­ლა თა­ვი­სი დრო­ის მეც­ნი­ე­რე­ბე­ბი და გან­სა­ზღვრა თი­თო­ე­უ­ლი კვლე­ვის სა­გა­ნი. „ალ­მა­გეს­ტის“ და­ნარ­თე­ბის წიგ­ნის“ ტრი­გო­ნო­მეტ­რი­ულ თა­ვებ­ში მან გა­მოკ­ვე­თა ძი­რი­თა­დი ცნე­ბე­ბი ტრი­გო­ნო­მეტ­რი­ულ ხა­ზებ­ზე და ტრი­გო­ნო­მეტ­რი­უ­ლი ცხრი­ლე­ბის შედ­გე­ნის პრინ­ცი­პე­ბის შე­სა­ხებ.

„ევკლი­დეს პირ­ვე­ლი და მე­ხუ­თე წიგ­ნე­ბის შე­სავ­ლებ­ში სირ­თუ­ლე­ებ­ზე კო­მენ­ტა­რებ­ში“ ალ-ფა­რა­ბიმ გა­ნი­ხი­ლა გე­ო­მეტ­რი­ის ძი­რი­თა­დი ცნე­ბე­ბი და გა­აკ­რი­ტი­კა ევკლი­დეს ამ ცნე­ბე­ბის გად­მო­ცე­მის თან­მიმ­დევ­რო­ბა არის­ტო­ტე­ლეს ფი­ლო­სო­ფი­ის თვალ­საზ­რი­სით.

ალ-ფა­რა­ბის ხელ­ნა­წე­რე­ბი მი­მო­ფან­ტუ­ლია მსოფ­ლი­ოს მრა­ვალ ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში. ასე­ვე მრა­ვალ­რი­ცხო­ვა­ნია მეც­ნი­ერ­თა ჯგუ­ფე­ბი, რომ­ლე­ბიც ალ-ფა­რა­ბის მემ­კვიდ­რე­ო­ბის შეს­წავ­ლით იყ­ვნენ და­კა­ვე­ბულ­ნი.

ალ-ფა­რა­ბის სა­ხე­ლი მტკი­ცედ შე­ვი­და მეც­ნი­ე­რე­ბის და კულ­ტუ­რის მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში. მისი ნაშ­რო­მე­ბი, რომ­ლებ­მაც დიდი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნეს ევ­რო­პულ რე­ნე­სანსზე, გახ­და და­სავ­ლე­თი­სა და აღ­მო­სავ­ლე­თის კულ­ტუ­რე­ბი­სა და ფი­ლო­სო­ფი­ე­ბის და­ახ­ლო­ე­ბის და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი ხიდი.

ალ-ფა­რა­ბის ნაშ­რო­მე­ბის თარ­გმა­ნე­ბი ლა­თი­ნურ და ებ­რა­ულ ენებ­ზე შუ­ა­სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ევ­რო­პა­ში სრულ­დე­ბო­და ძა­ლი­ან დიდი ხნის წინ (XII-XIII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში), ხოლო 1930–1932 წწ. პა­რიზ­ში გა­მოქ­ვეყ­ნდა „დიდი წიგ­ნი მუ­სი­კა­ზე“-ს პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლის თარ­გმა­ნი ფრან­გულ ენა­ზე, რო­მე­ლიც ფრან­გმა მეც­ნი­ე­რე­მა ერ­ლან­ჟემ თარ­გმნა.

ალ-ფა­რა­ბის ფი­ლო­სო­ფია

ალ-ფა­რა­ბი ნამ­დვი­ლად იყო მსოფ­ლიო დო­ნის ადა­მი­ა­ნი, თა­ვის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში მან და­ახ­ლო­ვა და სინ­თერ­ზი­რე­ბა მო­ახ­დი­ნა არა­ბუ­ლი, სპარ­სუ­ლი, ბერ­ძნუ­ლი, ინ­დუ­რი და სა­კუ­თა­რი, თურ­ქის­ტუ­ლი კულ­ტუ­რის ყვე­ლა­ზე ღი­რე­ბუ­ლი მიღ­წე­ვე­ბის. უკა­ნას­კნე­ლის გა­მო­ძა­ხი­ლი გან­სა­კუთ­რე­ბით ნათ­ლად ჩანს მის ცნო­ბილ „კი­ტაბ ალ-მუ­ზიკ ალ-ქა­ბირ­ში“ („მუ­სი­კის დიდი წიგ­ნი“). მაგ­რამ ის იყო არა მხო­ლოდ მეც­ნი­ერ-ჰუ­მა­ნი­ტა­რი, რო­მელ­მაც და­ახ­ლო­ვა გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი ტრა­დი­ცი­ე­ბი, მას­ში ცხოვ­რობ­და მეც­ნი­ე­რე­ბის რე­ფორ­მა­ტო­რის გე­ნი­ო­სი, რო­მე­ლიც ცდი­ლობ­და თა­ვი­სი დრო­ის ცოდ­ნის სის­ტე­მა­ტი­ზი­რე­ბას, რაც აი­სა­ხა მის ტრაქ­ტატ­ში „სი­ტყვა მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა კლა­სი­ფი­კა­ცი­ის შე­სა­ხებ.“

„ტრაქ­ტატ­ში შე­ხე­დუ­ლე­ბებ­ზე კე­თილ­შო­ბი­ლუ­რი ქა­ლა­ქის მცხოვ­რებ­თათ­ვის“ ავ­ტო­რი ათა­ნაბ­რებს სა­ზო­გა­დო­ე­ბას სა­ხელ­მწი­ფოს­თან და მი­იჩ­ნევს, რომ ადა­მი­ა­ნის მოღ­ვა­წე­ო­ბის მი­ზა­ნი – ბედ­ნი­ე­რე­ბაა. მისი მიღ­წე­ვა, ალ-ფა­რა­ბის აზ­რით, შე­საძ­ლე­ბე­ლია გო­ნივ­რუ­ლი შე­მეც­ნე­ბით. „ქა­ლა­ქი“ გახ­დე­ბა კე­თილ­შო­ბი­ლუ­რი მა­შინ, ამ­ტკი­ცებ­და ალ-ფა­რა­ბი, რო­დე­საც მას­ში სა­პა­ტიო ად­გილს მეც­ნი­ე­რე­ბა და ხე­ლოვ­ნე­ბა და­ი­კა­ვებს, რო­დე­საც მო­აზ­როვ­ნე ადა­მი­ა­ნე­ბი არა მხო­ლოდ შე­ი­ნარ­ჩუ­ნე­ბენ თა­ვის პა­ტივ­სა და ღირ­სე­ბას, არა­მედ თა­ვი­სი მა­გა­ლი­თით და ზე­მოქ­მე­დე­ბით თა­ნა­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის სუ­ლი­ე­რე­ბა­ზე, რო­გორც მმარ­თვე­ლე­ბის, ასე­ვე დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლე­ბის, ყვე­ლა­სათ­ვის ნორ­მად აქ­ცე­ვენ სრულ­ყო­ფი­ლე­ბის­კენ სწრაფ­ვას. ალ-ფა­რა­ბი კე­თილ­შო­ბი­ლურ ქა­ლაქს უპი­რი­სი­პი­რებს უმე­ცარ და და­კარ­გულ ქა­ლაქს, ნამ­დვი­ლად კე­თილ ადა­მი­ანს კი იმას, რო­მე­ლიც ცხოვ­რობს და­ბა­ლი ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბით სიც­რუ­ე­ში, ცი­ლის­წა­მე­ბა­სა და ქედ­მაღ­ლო­ბა­ში.

ძვე­ლი ბერ­ძნუ­ლი ჰუ­მა­ნი­ტა­რუ­ლი აზ­რე­ბის სა­უ­კე­თე­სო მა­გა­ლი­თებ­ზე დაყ­რდნო­ბით, ალ-ფა­რა­ბიმ გა­აკ­რი­ტი­კა მისი მთე­ლი რიგი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი, გან­სა­კუთ­რე­ბით პლა­ტო­ნის სო­ცი­ა­ლურ-პო­ლი­ტი­კუ­რი სწავ­ლე­ბა. გან­სხვა­ვე­ბით ძვე­ლი ბერ­ძნუ­ლი ფი­ლო­სო­ფო­სე­ბი­სა­გან, ის არ ზღუ­დავ­და „ადა­მი­ა­ნის“ ცნე­ბას ეთ­ნი­კუ­რი ჩარ­ჩო­ე­ბით. ალ-ფა­რა­ბი ამ­ტკი­ცებ­და, რომ ადა­მი­ა­ნე­ბის შე­მეც­ნე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა არ არის და­მო­კი­დე­ბუ­ლი ეროვ­ნულ, რა­სობ­რივ, სო­ცი­ა­ლურ, რე­ლი­გი­ურ კუთ­ვნი­ლე­ბებ­ზე.

ალ-ფა­რა­ბი პე­და­გო­გი­კის რე­ფორ­მა­ტო­რი­ვით აზ­როვ­ნებ­და, რო­მე­ლიც ცდი­ლობ­და ცოდ­ნის მი­წო­დე­ბას ხალ­ხის მა­სის­თვის და გა­ნათ­ლე­ბის კა­ცობ­რი­ო­ბა­ში ადა­მი­ა­ნო­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბას. მისი ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი მო­საზ­რე­ბე­ბის არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვო­ბა და გამ­ბე­და­ო­ბა გარ­კვე­ულ წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა­ში მო­დი­ო­და სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ აზ­რთან. ის გან­სა­კუთ­რე­ბულ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას იჩენ­და თა­ვის აზ­როვ­ნე­ბა­ში და თან­მიმ­დევ­რუ­ლად იცავ­და თა­ვის შე­ხე­დუ­ლე­ბებს.

მან სი­ცო­ცხლის ბოლო წლე­ბი ალე­პო­სა და და­მას­კო­ში გა­ა­ტა­რა, მან არ­ჩია სა­სახ­ლის აურ­ზა­უ­რის­გან მო­შო­რე­ბით ცხოვ­რე­ბა. იგი გარ­და­იც­ვა­ლა 950 წელს ქ. და­მას­კო­ში 80 წლის ასაკ­ში და დაკ­რძა­ლულ იქნა ეგ­რედ წო­დე­ბუ­ლი მცი­რე ჭიშ­კრის უკან.

ალ-ფა­რა­ბის სა­ხე­ლი ყა­ზა­ხეთ­ში

და­მო­უ­კი­დე­ბელ ყა­ზა­ხეთ­ში ალ-ფა­რა­ბის სა­ხელს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რა­დღე­ბა ეთ­მო­ბა. დღეს ალ-ფა­რა­ბის სა­ხელს ატა­რებს ქვეყ­ნის ერთ-ერთი წამ­ყვა­ნი უმაღ­ლე­სი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, ყა­ზა­ხე­თის ეროვ­ნუ­ლი უნი­ვერ­სი­ტე­ტი. ალ-ფა­რა­ბის სა­ხე­ლი ასე­ვე ყა­ზა­ხე­თის სხვა­დას­ხვა ქა­ლა­ქე­ბის ქუ­ჩებს აქვთ მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი, მათ შო­რის ერთ-ერთ მთა­ვარ გამ­ზირს ქ. ალმა-ატა­ში.

„Әл-Фараби мұрасы“ („ალ-ფა­რა­ბის მემ­კვიდ­რე­ო­ბა“) წიგ­ნის გა­მოფ­ნა­ზე ყა­ზა­ხე­თის რეს­პუბ­ლი­კის ეროვ­ნულ ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლია 400 მეტი წიგ­ნი, ფო­ტო­ე­ბი, რუ­კე­ბი, ცი­ტა­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც მოგ­ვი­თხრო­ბენ ალ-ფა­რა­ბის ცხოვ­რე­ბა­სა და მოღ­ვა­წე­ო­ბა­ზე.

2010 წელს იუ­ნეს­კოს ეგი­დით ყა­ზა­ხი პო­ე­ტი­სა და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მოღ­ვა­წის ოლ­ჟას სუ­ლე­ი­მა­ნო­ვის ინი­ცი­ა­ტი­ვით გა­ი­მარ­თა სა­ერ­თა­შო­რი­სო მრგვა­ლი მა­გი­და „ალ-ფა­რა­ბი და ევ­რო­პუ­ლი რე­ნე­სან­სი“ მეც­ნი­ე­რე­ბის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით ორი ათე­უ­ლი ქვეყ­ნი­დან.

2014 წლი­დან ალ-ფა­რა­ბის სა­ხე­ლო­ბის ყა­ზა­ხე­თის ეროვ­ნულ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ყო­ველ­წლი­უ­რად იმარ­თე­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სო „ფა­რა­ბე­უ­ლი წა­კი­თხვე­ბი“ სტუ­დენ­ტე­ბის­თვი­სა და ახა­ლა­გაზ­რდა მეც­ნი­ერ­თათ­ვის, ასე­ვე „ფა­რა­ბის ოლიმ­პი­ა­და“ უფ­როსკლა­სელ­თათ­ვის. უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ინერ­გე­ბა სა­მეც­ნი­ე­რო-ინო­ვა­ცი­უ­რი პრო­ექ­ტი „ალ-ფა­რა­ბის უნი­ვერ­სი­ტე­ტი Smart city“, ალ-ფა­რა­ბის ნაშ­რო­მებ­თან და­კავ­ში­რე­ბულ თე­მებ­ზე, ხდე­ბა სა­მა­გის­ტრო და სა­დოქ­ტო­რო დი­სერ­ტა­ცი­ე­ბის დაც­ვა ფა­რა­ბის მცდო­ნე­თა მოწ­ვე­ვით სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნე­ბი­დან.