ყაზახეთი ღიაა ინვესტორებისთვის
ინოვაციური ტექნოლოგიების გამოყენება, სასურსათო უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, სატრანსპორტო და ლოგისტიკური პოტენციალის განვითარება, ექსპორტის შესაძლებლობების გაფართოება და მრავალი სხვა თემა განიხილეს ასტანაში ფორუმზე :”VI ყაზახეთის გლობალური საინვესტიციო მრგვალი მაგიდა 2023 (KGIR)”.
ბოლო წლების განმავლობაში, KGIR ჩამოყალიბდა ეფექტური დიალოგის პლატფორმად ყაზახეთსა და საერთაშორისო საინვესტიციო საზოგადოებას შორის თანამშრომლობის გასაძლიერებლად. წელს, ყაზახეთის დედაქალაქში, საინვესტიციო ფორუმში მონაწილეობდნენ დიდი ბრიტანეთის, ვიეტნამის, გერმანიის, კანადის, ყატარის, ჩინეთის, არაბეთის გაერთიანებული საემიროების, საუდის არაბეთის, აშშ-ს, თურქეთის, საფრანგეთის, ჩეხეთის და რიგი სხვა ქვეყნების წარმომადგენლები.
ღონისძიება, რომელშიც ყოველწლიურად მონაწილეობენ მსოფლიოს მსხვილი სამრეწველო საწარმოების ხელმძღვანელები, ფინანსური სექტორის წარმომადგენლები, პოლიტიკოსები და ექსპერტები , გახსნა ყაზახეთის რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრმა ალიხან სმაილოვმა.
ყაზახეთი დაინტერესებულია 2029 წლისთვის მინიმუმ 150 მილიარდი დოლარის უცხოური ინვესტიციების მოზიდვით
როგორც პრემიერ-მინისტრმა ალიხან სმაილოვმა თავის გამოსვლაში აღნიშნა, ცენტრალურ აზიაში უცხოური ინვესტიციების 70% ყაზახეთს უკავია.
„გასულ წელს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ჯამური მოცულობა 18%-ით გაიზარდა და 28 მლრდ აშშ დოლარი შეადგინა. მიმდინარე წლის 6 თვეში, ეროვნულ ეკონომიკაში დაახლოებით 14 მილიარდ დოლარზე მეტია მოზიდული. რესპუბლიკის სუვერენული საკრედიტო რეიტინგის სტაბილურობა დადასტურებულია. საერთაშორისო სააგენტოების Fitch-ის, S&P-ისა და Moody’s-ის მიერ“, – განაცხადა ალიხან სმაილოვმა.
მან გაიხსენა, რომ სახელმწიფოს მეთაურმა კასიმ-ჟომარტ ტოკაევმა ყაზახეთის ხალხისადმი ბოლოდროინდელ მიმართვაში, გამოაცხადა ახალ ეკონომიკურ მოდელზე გადასვლის აუცილებლობა. კერძოდ, მთავრობას მიეცა ფართომასშტაბიანი დავალება, რომ 2029 წლისთვის ეკონომიკის მოცულობა 450 მილიარდ დოლარამდე, ანუ 2-ჯერ გაზარდოს.
„ეროვნული საინვესტიციო პოლიტიკის ფარგლებში, ESG სტანდარტების გათვალისწინებით, ყაზახეთი დაინტერესებულია 2029 წლისთვის მინიმუმ 150 მილიარდი დოლარის უცხოური ინვესტიციების მოზიდვით. ქვეყნის მთავრობა მუშაობს ინვესტორებისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნაზე, მათ შორის, ინვესტიციების მხარდაჭერის ინსტრუმენტების გაუმჯობესებაზე“, – განაცხადა პრემიერმა.
„ყველა ეს ნაბიჯი მიზნად ისახავს რესპუბლიკის საინვესტიციო პოტენციალის გაზრდას და რეალური შედეგების მიღწევას. ყაზახეთი ყველა ღონეს გამოიყენებს საინვესტიციო კლიმატის გასაუმჯობესებლად საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად. ჩვენ ასევე რეგულარულად შემოგთავაზებთ დამატებით მხარდაჭერის ზომებს. ვიყენებ შესაძლებლობას და , გიწვევთ ყაზახეთის ეკონომიკაში აქტიური ინვესტიციების განსახორციელებლად“, – დაასრულა პრემიერმა.
რეფორმები მეწარმეობის წახალისებისა და ინვესტიციების მოზიდვის მიზნით
მიმდინარე გლობალური გამოწვევების მიუხედავად, ყაზახეთის ეკონომიკა სტაბილურად იზრდება. ყაზახეთის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტროს საინვესტიციო კომიტეტის მონაცემებით, მიმდინარე წლის 10 თვის განმავლობაში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდამ 4,9% შეადგინა. დადებითი დინამიკა შეინიშნება ყველა ძირითად ინდუსტრიაში. ინვესტიციები ძირითად კაპიტალში გაიზარდა 12,6%-ით და შეადგინა 13,3 ტრილიონი ტენგე.
როგორც ყაზახეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს საინვესტიციო კომიტეტის თავმჯდომარემ არდაკ ზებეჟევმა აღნიშნა; „ამის მისაღწევად, ჩვენ ვაგრძელებთ ინვესტორებისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნას, მათ შორის ინვესტიციების მხარდაჭერის ინსტრუმენტების გაუმჯობესებას. ამავე დროს, მნიშვნელოვანია შესაბამისი მარეგულირებელი ჩარჩოს შემუშავება. კერძოდ, ინერგება ახალი მარეგულირებელი პოლიტიკა ბიზნეს საქმიანობის სფეროში.
წელს კანონმდებლობამ ბიზნესისთვის 9 ათასი არასაჭირო მოთხოვნა გააუქმა და წლის ბოლომდე კიდევ ათასი გაუქმდება.რისკების მართვის სისტემების ავტომატიზაციის შედეგად, 1 იანვრიდან ინსპექტირება ადამიანური ფაქტორის გარეშე დაინიშნება. აღნიშნული ღონისძიება 2-ჯერ შეამცირებს შემოწმებების რაოდენობას“.
პარალელურად, მუშავდება მცირე და საშუალო ბიზნესის მხარდაჭერის ახალი ყოვლისმომცველი პროგრამა. საინჟინრო და კომუნალური სისტემების მოდერნიზების მიზნით, ხორციელდება პროგრამა „ტარიფი ინვესტიციების სანაცვლოდ“, რომლის ფარგლებშიც უახლოეს 6 წელიწადში იგეგმება დაახლოებით 3 ტრილიონი ტენგეს ღირებულების ინვესტიციის მოზიდვა.
პროექტების მაღალი ხარისხის ინფრასტრუქტურით უზრუნველყოფის მიზნით, 2029 წლამდე მუშავდება შესაბამისი ეროვნული გეგმა. ნავთობისა და გაზის კომპლექსურ პროექტებში ინვესტიციების მოზიდვის მიზნით, გაუმჯობესებული ხელშეკრულების ფარგლებში მიმდინარე წელს დაინერგა ფინანსური წახალისების მექანიზმი.
პრიორიტეტულ სექტორებში, 50 მილიონ დოლარზე მეტი ღირებულების საინვესტიციო პროექტებისთვის არსებობს საინვესტიციო ხელშეკრულების გაფორმების შესაძლებლობა, რომელიც 25 წლის განმავლობაში, ყაზახეთის კანონმდებლობის სტაბილურობის გარანტიას იძლევა. ამ დროისთვის 6 ასეთი ხელშეკრულებაა გაფორმებული, ჯამში 1,5 მილიარდი დოლარის ღირებულების.
ამავდროულად, ყაზახეთში დაინერგა შეთანხმება საინვესტიციო ვალდებულებების შესახებ, რომელიც უზრუნველყოფს 500 მილიონ დოლარზე მეტი ინვესტიციის დროს საგადასახადო კანონმდებლობის სტაბილურობას 10 წლით.
საინვესტიციო პროექტების განხორციელების ეფექტიანი მონიტორინგისა და კონტროლის მიზნით, შეიქმნა ეროვნული ფონდი. იგი მოიცავს 69 მილიარდ დოლარზე მეტი ღირებულების 1000 პროექტს.როგორც ფორუმზე აღინიშნა, მიმდინარეობს მუშაობა 20-ზე მეტი მსხვილი პროექტის განსახორციელებლად მოწინავე გადამამუშავებელი კლასტერების განვითარებისთვის, რომლებიც მიზნად ისახავს ექსპორტისა და იმპორტის ჩანაცვლებას. ამის პარალელურად იქმნება ეროვნული ციფრული საინვესტიციო პლატფორმა, რომელიც უზრუნველყოფს ყველა სამთავრობო უწყების ინტეგრაციას საინვესტიციო პროექტების მოზიდვის, განხორციელებისა და მონიტორინგის ერთიან ონლაინ სისტემაში. აღსანიშნავია, რომ ყაზახეთში უვიზოდ შესვლის უფლება 83 ქვეყანას აქვს, ელექტრონული ვიზის აღება კი 109 ქვეყნის მცხოვრებელს შეუძლია. გარდა ამისა, ხელმისაწვდომია სპეციალური ინვესტორების ვიზები. ქვეყანაში ასევე მოქმედებს ასტანას საერთაშორისო ფინანსური ცენტრი, რომელიც წარმოადგენს უნიკალურ ბიზნეს პლატფორმას და რომელიც უპრეცედენტო მომსახურებას უწევს ბიზნესს რეგიონში.
რეგიონული განვითარება და ეკონომიკური ზრდა
ყაზახეთი, სიდიდით, მსოფლიოს მეცხრე ქვეყანა 20 მილიონზე მეტი მოსახლეობით, პოზიციონირებს ცენტრალური აზიის ეკონომიკურ ცენტრად.
როგორც ყაზახეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ნაზირვ ნურბაევამ ჟურნალისტებთან ბრიფინგზე აღნიშნა, ქვეყანა, ბუნებრივი რესურსების გარდა, მრავალფეროვანი ეკონომიკითაც გამოირჩევა და 2029 წლისთვის დასახული აქვს ამბიციური მიზანი – მშპ-ის გაორმაგება.
2022 წელს გლობალური ინვესტიციების ნაკადების მკვეთრი კლების მიუხედავად, ყაზახეთის ყოვლისმომცველმა მიდგომამ განაპირობა წმინდა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების 83%-იანი ზრდა, კერძოდ, 6,1 მილიარდ დოლარამდე, – აღნიშნა მან.
„ცენტრალური აზიის პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს შორის პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოზიდვით ლიდერობს ყაზახეთი, რომელიც 61%-ის წილს ფლობს. ჰოლანდია, აშშ, შვეიცარია, ჩინეთი და რუსეთი პირველ ინვესტორებს შორის არიან. ყაზახეთის საკრედიტო რეიტინგი და კონკურენტული ბიზნეს გარემო ხელს უწყობს მის მიმზიდველობას მრავალეროვნული კომპანიებისთვის.მრავალეროვნული კომპანიები მუშაობენ სხვადასხვა სექტორში. ამჟამად ყაზახეთში 45 000-მდე კომპანია უცხოური მონაწილეობით აწარმოებს ბიზნესს.. ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ, რომ მეტი გვყავდეს“, – განუცხადა ჟურნალისტებს საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ნაზირა ნურბაევამ.
ნურბაევამ დაასახელა ინვესტორებისთვის ყველაზე პოპულარული სექტორები, კერძოდ, სამთო, სოფლის მეურნეობა, მანქანათმშენებლობა და სატრანზიტო ლოჯისტიკა. მან ხაზი გაუსვა ყაზახეთის სტრატეგიულ გეოგრაფიულ მდებარეობას, როგორც ინვესტორების მოზიდვის მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც უზრუნველყოფს წვდომას დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის (დსთ) და ცენტრალური აზიის ბაზრებზე,
შუა დერეფანი: ისტორიული კონცეფცია თანამედროვე გამოწვევებით
ყაზახეთის სტატუსი, როგორც ცენტრალური აზიის უდიდესი სატრანზიტო კერა, 13 სატრანზიტო დერეფნით და 35 მილიარდ აშშ დოლარზე მეტი ინვესტიციით სატრანსპორტო და სატრანზიტო ინფრასტრუქტურაში ბოლო 15 წლის განმავლობაში, ხელს უწყობს მის საინვესტიციო მიმზიდველობას.
ჟურნალისტებთან შეხვედრისას საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე რომან ვასილენკომ ხაზი გაუსვა „შუა დერეფნის“ (ტრანსკასპიური საერთაშორისო სატრანსპორტო მარშრუტის) განვითარების მნიშვნელობას, რომელიც სათავეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიიდან და ჩინეთიდან იღებს, გადის ყაზახეთში, კასპიის ზღვაზე, აზერბაიჯანში, საქართველოსა და მის ფარგლებს გარეთ ევროპის ქვეყნებში.
ვასილენკომ აღნიშნა, რომ მიმდინარეობს მუშაობა ყაზახეთსა და მონაწილე ქვეყნებს შორის მარშრუტის გამტარუნარიანობის გასაფართოვებლად. ერთობლივი საწარმოს დაარსება და ინფრასტრუქტურის განვითარების გეგმების განხორციელება ხაზს უსვამს სურვილს, რომ შუა დერეფანი გახდეს სასიცოცხლო მნიშვნელობის დამაკავშირებელი აზიასა და ევროპას შორის.
„სამმა ქვეყანამ – ყაზახეთმა, აზერბაიჯანმა და საქართველომ – გადაწყვიტა შეექმნა ერთობლივი საწარმო სახელწოდებით Middle Corridor Multimodal Ltd. შტაბ-ბინით AIFC-ში. „ის დაკავდება ამ მარშრუტით ჩვენს სამ ქვეყანაში, ტრანზიტებით და ტვირთის გადაზიდვებით, დაწყებული ტარიფების დადგენით“, – განაცხადა მან.
ვასილენკომ ასევე აღნიშნა, რომ კასპიის ზღვის ტანკერების ფლოტში და საკონტეინერო ჰაბებში ინვესტიციები გადამწყვეტია დერეფნის ეფექტურობის გასაუმჯობესებლად. ყაზახეთის მიერ ინვესტიციების გაგრძელება ინფრასტრუქტურაში, როგორიცაა 1300 კილომეტრიანი ახალი რკინიგზის მშენებლობის დაწყება, მათ შორის შემოვლითი გზები, როგორიცაა ალმათის შემოვლითი გზა, მნიშვნელოვნად გაზრდის სატრანსპორტო ნაკადს.
მაგალითად, ალმათის 130 კმ-იანი შემოვლითი გზა, რომლის მშენებლობა დაიწყო ნოემბერში, 40%-ით შეამცირებს მოძრაობას ძალიან დატვირთულ ალმათის ცენტრთან, რაც დააჩქარებს ტვირთების ტრანსპორტირების დროს.
მისი თქმით, ყველა ეს მოვლენა ადასტურებს ქვეყნის ერთგულებას სატრანზიტო პოტენციალის მაქსიმალურად გაზრდისკენ. დერეფნის პოტენციალის რეალიზებისთვის საკვანძო იქნება ინფრასტრუქტურის განვითარება და საერთაშორისო პარტნიორებთან თანამშრომლობა.
„ჩვენ ვხედავთ, რომ ყველა ეს ინიციატივა, როგორიცაა ჩინეთის ინიციატივა „ერთი სარტყელი და ერთი გზა“, ევროკავშირის გლობალური კარიბჭის ინიციატივა და G7 გლობალური ინფრასტრუქტურისა და საინვესტიციო პარტნიორობა, ჩვენი თვალსაზრისით, ავსებენ ერთმანეთს. ისინი ყველა ერთსა და იმავე მიზანს ემსახურება: მაქსიმალურად გაზარდოს სატრანზიტო პოტენციალი ევრაზიის გულში, კერძოდ, ყაზახეთში და ცენტრალური აზიის სხვა ქვეყნებში, რათა აზია და ევროპა დავაკავშიროთ 21-ე საუკუნის ახალი აბრეშუმის გზის მეშვეობით, თუ თქვენ გსურთ ეს“ – განაცხადა მან.
ფორუმის შედეგები არის 1,8 მილიარდი დოლარის ღირებულების შეთანხმება.
ფორუმის შედეგად გაფორმდა 28 მემორანდუმი და 1,8 მილიარდი დოლარის ღირებულების კომერციული დოკუმენტი. პროექტები დაიწყება ეკონომიკის ისეთ სექტორებში, როგორიცაა აგროინდუსტრიული კომპლექსი, სამთო და ლითონების მრეწველობა, ჯანდაცვა, მსუბუქი მრეწველობა, მანქანათმშენებლობა, განათლება, სამშენებლო ნარევებისა და ქიმიური პროდუქტების წარმოება.
კერძოდ, Pfizer ყაზახეთში დაიწყებს ინოვაციური პნევმოკოკური ვაქცინის Prevenar 20-ის წარმოებას. თურქული კომპანია Çalık Holding ააშენებს პარკოსნების გადამამუშავებელ ქარხანას კოსტანის რაიონში.
ბიზნეს კონგლომერატი Alarko Holding შიმკენტში სათბურებს ააშენებს. Lasselsberger Group ააშენებს სამშენებლო და მშრალი მიქსების წარმოების კომპლექსს. Roche გეგმავს ორიგინალური ბიოტექნოლოგიური პრეპარატების ლოკალიზაციას. Işıklar Packaging ააშენებს ქარხანას ხელნაკეთი ქაღალდის შეფუთვის წარმოებისთვის. Alstom ყაზახეთის რესპუბლიკაში გახსნის ავტომობილების სარემონტო დეპოს და სათაო სერვის ცენტრს ელექტრო ლოკომოტივების მომსახურებისთვის.
დასასრულს, KGIR-2023-ის ფარგლებში გაიმართა საუკეთესო უცხოელი ინვესტორების დაჯილდოების ცერემონია, საუკეთესო ინვესტორები წელს დაჯილდოვდნენ 10 კატეგორიაში, ეკონომიკის ისეთ სექტორებში,, როგორიცაა: ჯანდაცვა, განათლება, ენერგეტიკა, სოფლის მეურნეობა და ა.შ.
ყაზახეთსა და საქართველოს შორის სავაჭრო–ეკონომიკური თანამშრომლობა
რაც შეეხება საქართველოში განხორციელებულ ყაზახურ ინვესტიციებს, ბოლო 17 წლის განმავლობაში ყაზახეთის ინვესტიციებმა საქართველოს ეკონომიკაში 530 მილიონ აშშ დოლარზე მეტი შეადგინა. 2023 წლის პირველ ნახევარში ყაზახეთი საქართველოში ინვესტიციების (25,7 მილიონი აშშ დოლარი) ტოპ შვიდეულში შევიდა. ამას ხელი შეუწყო ისეთმა ფაქტებმა, როგორიცაა ყაზახეთის დედაქალაქის დახმარებით თბილისში სასტუმრო Holiday Inn Express-ის გახსნა და კომპანიების ყაზახური ტრანსპორტისა და ლოჯისტიკის საინვესტიციო ჯგუფმა PTC Holding-მა დაიწყო ფოთის პორტში საკონტეინერო ტერმინალის მშენებლობა, რაც ხელს შეუწყობს შუა დერეფნის გასწვრივ სატვირთო მიმოსვლის მოცულობის გაზრდას.
თავის მხრივ, ქართული ბიზნესიც ახორციელებს ინვესტიციებს ყაზახეთის ეკონომიკაში. აღსანიშნავია, რომ 2023 წლის 22-23 ივნისს ყაზახეთის რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრის ალიხან სმაილოვის საქართველოში ვიზიტისას შპს „საქართველოს ინდუსტრიულმა ჯგუფმა“ გააფორმა კომერციული ხელშეკრულებები ყაზახურ კომპანიებთან. ეს კონტრაქტები ითვალისწინებს დაახლოებით 50 მილიონი დოლარის ინვესტიციას ყაზახეთში სასოფლო-სამეურნეო და სპეციალური აღჭურვილობის წარმოებისთვის ქარხნის მშენებლობაში, ასევე მთელი სასოფლო-სამეურნეო კლასტერის შექმნას, რომელიც მოიცავს ფრინველებისა და ცხოველების საკვების ქარხანას, მეფრინველეობის ფერმას და თევზის საკვების ქარხანას.
2005 წლიდან 2023 წლის 1 კვარტალამდე პერიოდისთვის, საქართველოდან ყაზახეთის რესპუბლიკაში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მთლიანმა შემოდინებამ 473,2 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა. ხოლო ყაზახეთის რესპუბლიკიდან საქართველოში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მთლიანმა შემოდინებამ 541,2 მლნ აშშ დოლარი.
ყაზახეთ-ქართული საინვესტიციო თანამშრომლობის ფლაგმანია ბათუმის აქტივები – ბათუმის ნავთობტერმინალი (BNT ყაზახეთის რესპუბლიკის მფლობელობაში შევიდა 2008 წელს, 389 მლნ დოლარად) და ბათუმის საზღვაო პორტი (BMP – 2008 წლიდან 49-წლიანი იჯარით). კომპანიის ინვესტიციებმა 170 მილიონი დოლარი შეადგინა. საქართველოს ბიუჯეტში, BNT ჯგუფიდან 2008 წლიდან 2023 წლის I კვარტალამდე პერიოდისთვის, გადასახადების სახით 70 მილიონი დოლარი შევიდა. BNT-ის გამტარუნარიანობა წელიწადში 11 მილიონი ტონაა. ბათუმის ნავთობტერმინალისა და ბათუმის საზღვაო პორტის გარდა, რომლებიც საზღვაო ტვირთების გადაზიდვის მთლიანი ბაზრის დაახლოებით 39%-ს იკავებენ, ქართულ ბაზარზე ოპერირებენ ისეთი მსხვილი ყაზახური კომპანიები, როგორიცაა: ნავთობპროდუქტების კომპანია რომპეტროლ ჯორჯია, რომელიც მთლიანი ბაზრის 20%-ზე მეტს იკავებს და საბანკო სექტორში – Halyk Bank Georgia, რომლის საწესდებო კაპიტალი წელს $10 მილიონზე მეტით გაიზარდა.
